Przewłaszczenie na zabezpieczenie a upadłość dłużnika

Aby tego rodzaju umowa (przewłaszczenia na zabezpieczenie) była skuteczna wobec masy upadłości, a przedmiot przewłaszczenia podlegał wyłączeniu z tej masy, umowa musi być zawarta w formie pisemnej z datą pewną. Forma ta jest zatem zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych (ad eventum), co oznacza, że umowa zawarta w zwykłej formie pisemnej będzie co prawda ważna, jednakże bezskuteczna względem masy upadłości.

Przepis regulującym kwestię zachowania formy pisemnej z datą pewną jest art. 81 kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego treścią data pewna jest wynikiem urzędowego poświadczenia daty (art. 81 § 1 kodeksu cywilnego). Jest to tzw. data pewna sensu stricto. Urzędowego poświadczenia daty dokonuje notariusz. Przepis ten w § 2 oraz § 3 zawiera jednakże również określenie daty pewnej sensu largo. Zgodnie z treścią art. 81 § 2 i § 3 kodeksu cywilnego czynność prawna ma również datę pewną w razie stwierdzenia czynności w dokumencie urzędowym, w razie umieszczenia jakiejkolwiek wzmianki na dokumencie obejmującym czynność prawną przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego albo przez notariusza, a także w razie śmierci jednej z osób podpisanych na dokumencie. Przedmiotem rozbieżnych orzeczeń Sądu Najwyższego stała się odpowiedź na pytanie, czy data pewna w rozumieniu art. 84 ust. 2 Prawa upadłościowego i naprawczego, to data pewna sensu stricto (art. 81 § 1 kodeksu cywilnego) czy również data pewna sensu largo (art. 81 § 2 i 3 kodeksu cywilnego).

W uchwale z dnia 28 października 2011 roku skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego (III CZP 33/2011) orzekł wyraźnie, iż umowa przewłaszczenia na zabezpieczenie jest skuteczna wobec masy upadłości, jeżeli została zawarta w formie pisemnej z datą pewną, która została stwierdzona w każdy ze sposobów przewidzianych przez art. 81 kodeksu cywilnego. Obejmuje to zatem datę pewną sensu stricto (art. 81 § 1 kodeksu cywilnego) oraz także datę pewnę sensu largo (art. 81 § 2 i 3 kodeksu cywilnego).